پس از آن، معمولاً طبـقه فشرده شده Ca قرار گرفته که تدریجاً تبدیل بـه طبقـه C مـی شـود کـه ذرات خاک عموماً ناپیوسته تر است. در قسمت سطحی طبقه A1 به رنگ خاکستری وجود دارد که به صورت گرد و خاک نرم، و یا در حالاتی که دارای بافت باشد، ساختمان فیزیکـی آن تقریبـاً صـفحه ای اسـت.

تشکیل این طبقه مربوط به وزش زیاد و تأثیـر آن بر روی رسـوب هـای آهکـی اسـت کـه بـه صـورت پیوسته باقی مانده و یا به وسیله باران غرقاب شده اند. زیر طبقه — طبقه — قرار گرفته که رنـگ آن معمولاً تیره تر و تقریباً قهـوه ای و دارای هوموس زیاد است. پس از آن طبقه AICA قرار دارد که باز به رنگ خاکستری روشن است.

معمولاً اگر مواد اولیه فوق العاده آهکی باشد، تشخیص دوطبقه — و — از یکدیگر بسیار مشکل است. در طبقاتی که فعالیت موجودات زنده خاک زیادتر است و مقـداری هوموس و آهک متراکم گردیده، دارای رنگ تیـره تر و ساختمان فیزیکی اسـفنجی هـستند.

در منطقـه کوهبنان، خاک سیروزم همراه با خاکهای بیابانی نیز دیده می شود. از نظـر زهکـشی، فعالیـت نفـوذ در طبقه رویی کم و تدریجاً در عمق زیاد می شـود، بـه طـوری کـه خـاک طبقـات زیـری کـاملاً خـشک هستند

معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان کرمان گفت: با همت فرمانداری و شهرداری کوهبنان و بازسازی و مرمت خانه روح‌الامینی می‌توان آن را به عنوان خانه صنایع‌دستی کوهبنان احیا کرد تا هنرمندان و صنعتگران این شهرستان کم‌برخوردار در آن فضایی گرد هم آیند و کارگاه‌ها و فروشگاه‌های خاص خود را داشته باشند تا بدین‌ شکل ظرفیت جدید گردشگری برای کوهبنان ایجاد شود.

او در ادامه گفت: با توجه به اینکه صنایع‌دستی، اقتصاد هویت‌بنیان است و خاستگاه آن فرهنگ مردم هر زیست بوم و اقلیم است پس به قاعده بخشی از هدف «جهش تولید با مشارکت مردمی» را می‌توان حوزه صنایع‌دستی دانست.

علیخانی افزود: تقویت مشارکت مردمی در این عرصه را می‌توان با متمرکزسازی تسهیلاتی که به صنعتگران از بدنه کمیته امداد امام خمینی(ره)، بهزیستی و دیگر نهادها انجام می‌شود در یک فضا و فرآیند همسان‌سازی‌شده هدایت و نظارت تخصصی کرد و فرمانداری کوهبنان، در این انسجام‌بخشی می‌تواند سکاندار و حامی حوزه صنایع‌دستی باشد.

معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان کرمان گفت: تقویت و حمایت از تشکیل انجمن‌های مردم نهاد توسط، فرمانداری می‌تواند مهمترین عامل رونق مشارکت‌های مردمی در حوزه صنایع دستی را در پی داشته باشد.

او ادامه داد: آگاه‌سازی طیف خیرین در حمایت از فعالان حوزه صنایع‌دستی کوهبنان می‌تواند پایگاه موثری برای ارتقاط کمی سطح منابع مالی این شهرستان در ایجاد اشتغال و رونق کسب‌وکار بومی اما با گستره فروش جهانی را فراهم آورد.

منبع: خبرگذاری میراث آریا

گیوه (Giveh) یک پاپوش تابستانی خنک و بادوام است که رویه آن از جنس نخ پنبه ای تابیده و نخ ابریشم و زیر آن از چرم و لته و لاستیک است که تمام مراحل ساخت آن با دست انجام میشود و از جمله صنایع دستی استان های کردستان، کرمانشاه، ایلام، فارس، همدان، قزوین، زنجان و در مناطق کردنشین مانند ایلام کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی با نام کلاش شناخته میشود و قدمت آن به دوران صفویه بر می گردد.

گیوه قابل شستشو است و بدلیل وجود منافذ در بین بافت رویه گیوه امکان تهویه هوا در داخل گیوه به راحتی وجود دارد و باعث جلوگیری از تعریق و بوی بد پا می شود. همچنین زیره این کفش به دلیل کار بدنی سخت تر توسط مردان تولید می شود و رویه که نیاز به ظریف کاری دارد، بیشتر توسط زنان بافته می شود. این کفش به تازگی وارد صنعت مد و پوشاک شده و توسط قشر جوان جامعه هم مورد استفاده قرار می گیرد.

ویژگی های گیوه

نکته جالب این است که گیوه هیچ جفت راست یا چپ ندارد! هر جفت را می توان با پای راست یا پای چپ پوشید. یکی دیگر از خصوصیات جالب این کفش بومی، این است که پای شما را خنک نگه می دارد و در نتیجه مانع از بوی نامطبوع و عرق کرد پاها می شود. همچنین این پاپوش کاملاً ضدآب است.

رنگ گیوه به طور سنتی سفید است، ولی ممکن است در رنگ های مختلف اعم از آبی، قرمز، مشکی، قهوه ای و موارد دیگر نیز تولید شود. ناگفته نماند، گیوه رنگی به اصطلاح رنگ پس نمی دهد. گرچه گیوه به طور عمده توسط زنان تولید می شود، اما این مردان هستند که بیشتر از این کفش سنتی ایرانی استفاده می کنند.

خواص گیوه

• جلوگیری از تعریق پا
• جلوگیری از ایجاد قارچ های پوستی کف پا
• مرتفع کننده بوی بد پا
• جلوگیری از میخچه

انواع گیوه

گیوه کلاش یا کردی

همان طور که از نام آن پیدا است این مدل گیوه مربوط به نقاط کرد نشین ایران می باشد. کلاش در زبان لکی به معنی کفش می باشد.

مهمترین ویژگی کلاش، متریال هایی است که در تولید آن استفاده می شود. رویه این گیوه از پنبه و کف آن از پارچه بسیار مستحکم ساخته می شود. به همین دلیل است که کلاش، سبک وزن، نرم و انعطاف پذیر و مناسب برای مناطق کوهستانی است.

گیوه ملکی

این مدل را می توان در دسته گران ترین مدل های گیوه جای داد، شاید دلیل گران بودن آن کیفیت بالای این مدل در مقایسه یا سایر مدل ها باشد. این کفش به دلیل داشتن پنجه تیز دارای رویه بزرگتری است. جنس زیره این کفش از جنس کتان و چرم می باشد و به قسمت پشتی کفش یک تکه چرم دوخته می شود که باعث تسریع در عمل پوشیدن کفش می شود.

گیوه آجیده

از نظر قیمتی می توان آن را در دسته ملکی قرار داد، زیرا شباهت زیادی به مدل ملکی دارند، تنها تفاوتی که در آن ها می توان پیدا کرد، نوع بافت رویه آن است که مقداری نسبت به نمونه قبلی درشت تر می باشد. زیره چرمی این کفش به وسیله دوخت محکم به طور مستقیم به رویه کفش متصل می شود.

گیوه لاته

در این نوع گیوه تنها با پارچه های قدیمی و کرباس ساخته می شود و تنها به همین دلیل است که به لاته مشور است. لاته در زبان فارسی به معنای پارچه قدیمی است.

گیوه زیره چرمی

از نظر شکل ظاهری این مدل شباهت زیادی به کفش های امروزی دارد. برای ساخت زیره این کفش ها هرگز از لاستیک استفاده نمی شود و تنها از چرم طبیعی ساخته می شوند. این گیوه بیشتر به وسیله شهر نشینان مورد استفاده قرار می گیرد به همین علت در فرهنگ عامیانه به آن ها گیوه شهری گفته می شود.

زیره لاستیکی

این نوع پاپوش سنتی ایرانی، ارزان تر از بقیه گیوه ها است. کف آن از لاستیک ساخته شده است و قسمت رویه نیز از نخ با بافت درشت بافته می شود.

گیوه سیلک

این نوع کفش بسیار شیک است و گاهی اوقات برای اهداف تزئینی استفاده می شود. زیره از چرم یا لاستیک ساخته می شود، اما رویه آن با استفاده از نخ های ابریشمی رنگارنگ که گاه توسط کارهای گلدوزی تزئین شده، به صورت بسیار ریز بافته می شود.

گیوه بافی در کوهبنان

گیوه‌بافی یکی از صنایع دستی سنتی است که در برخی مناطق ایران، از جمله کوهبنان، به عنوان یک هنر محلی و مهارت سنتی انجام می‌شود.

گیوه‌بافی در کوهبنان، به عنوان یکی از فعالیت‌های صنایع دستی محلی این منطقه، به دلیل استفاده از مواد اولیه محلی و تکنیک‌های بافت خاص خود، مورد توجه بسیاری از بافندگان و علاقه‌مندان به صنایع دستی قرار می‌گیرد. در این بافت، اغلب از نخ‌های پنبه یا پشم برای بافت گیوه‌ها استفاده می‌شود.

معمولاً در فرایند گیوه‌بافی در کوهبنان، از الگوها و طرح‌های محلی و سنتی استفاده می‌شود که به این صنایع دستی شخصیت و جذابیت خاصی می‌بخشد. هنرمندان محلی با استفاده از تکنیک‌های دستی مانند بافت بافتنی، طراحی‌های زیبا و متنوعی را بر روی گیوه‌ها ایجاد می‌کنند.

با توجه به ارزش‌های فرهنگی و هنری آن، گیوه‌بافی در کوهبنان به عنوان یکی از عناصر فرهنگی محلی این منطقه محسوب می‌شود و می‌تواند یک منبع درآمد و اشتغال برای جامعه محلی باشد. همچنین، این هنر می‌تواند به حفظ و ارتقای فرهنگ و هویت محلی کمک کند و از فراموشی آنها جلوگیری نماید.

منبع: طوطی کالا

خواص زعفران

• ضد التهاب و آنتی‌اکسیدان: زعفران دارای خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی قوی است که می‌تواند به سلامتی قلب، پوست و سیستم ایمنی بدن کمک کند.
• مهار کننده افسردگی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف زعفران ممکن است به عنوان یک مهار کننده طبیعی افسردگی عمل کند و روحیه را بهبود بخشد.
• افزایش کیفیت خواب: برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف زعفران ممکن است بهبود کیفیت خواب را تحریک کند و به کاهش مشکلات خواب مانند بی‌خوابی کمک کند.
• ارتقاء خلق و خو: مصرف زعفران ممکن است بهبود مزاج روحی، کاهش استرس و افسردگی را تحریک کند. تأثیر زعفران بر مغز به طور معمول با افزایش سرولین، یک ترکیب شیمیایی که به عنوان یک مهار کننده طبیعی سروتونین عمل می‌کند، مرتبط است.
• کمک به سلامت قلب: برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف زعفران ممکن است به بهبود سلامت قلب و عروق کمک کند. این می‌تواند شامل کاهش فشار خون، کاهش سطح کلسترول و تحریک جریان خون به قلب باشد.
• بهبود عملکرد حافظه و تمرکز: برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف زعفران ممکن است به بهبود عملکرد حافظه، تمرکز و وضوح ذهن کمک کند.

انواع زعفران

• زعفران نگین: به عنوان گران‌بها‌ترین و با کیفیت‌ترین نوع زعفران شناخته می‌شود.
• زعفران پوشال: این نوع زعفران کیفیت و قیمت کمتری نسبت به زعفران نگین دارد.
• زعفران کوهی: زعفرانی که در کوهستان‌ها برداشت می‌شود و کمی ضعیف‌تر از دو نوع قبلی است.

برداشت زعفران

• برداشت زعفران معمولاً در فصل پاییز صورت می‌گیرد. گل زعفران در زمان بازدهی بالاترین کیفیت را دارد.
• برداشت زعفران به صورت دستی انجام می‌شود، زیرا این کار نیاز به دقت و هنر دارد. پس از برداشت، پیستی های زعفران به دلیل خشک شدن، به رنگ قرمز تیره تبدیل می‌شود.

کاربرد زعفران

زعفران به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین ادویه‌های جهان، در آشپزی و داروسازی کاربردهای فراوانی دارد.

• در آشپزی:
  • به عنوان طعم دهنده: زعفران به دلیل طعم و عطر بسیار خاصی که دارد، به عنوان یک ادویه محبوب در آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از زعفران برای افزودن طعم و رنگ به غذاهای مختلف مانند پلو، خورشت، غذاهای دریایی و … استفاده می‌شود.
  • برای تزئین غذا: ترکیبات زعفران اغلب برای تزئین غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد. عموماً زعفران به صورت نخودکی یا خرد شده به غذاها اضافه می‌شود.
• در داروسازی:
  • برای درمان مشکلات سلامتی: زعفران به دلیل خواص ضد التهابی، ضد اسپاسمودیک و ضد افسردگی، در درمان مشکلاتی مانند دردهای مفصلی، اضطراب و افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  • برای کاهش علائم قاعدگی: زعفران ممکن است به عنوان یک روش طبیعی برای کاهش علائم قاعدگی مانند درد شدید و تنش قاعدگی مورد استفاده قرار گیرد.
• در آرایش و زیبایی:
  • به عنوان رنگ دهنده طبیعی: زعفران برای رنگ دادن محصولات آرایشی مانند لوسیون‌ها، کرم‌ها و ماسک‌های صورت مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، در سنت‌های قدیمی، زعفران برای رنگ دادن موها نیز استفاده می‌شده است.
• در طب سنتی:
  • برای درمان مشکلات گوارشی: زعفران به عنوان یک داروی طبیعی در درمان مشکلاتی مانند دل درد، اسهال و سوزش معده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

زعفران کوهبنان

زعفران کوهبنان، یکی از معروف‌ترین انواع زعفران در ایران و سوغات کوهبنان است. کوهبنان یکی از مناطق مهم تولید زعفران در استان کرمان، جنوب شرقی ایران است. این منطقه به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب و خاک حاصلخیز، تولید زعفران با کیفیت بالا معروف است. زعفران کوهبنان به عنوان یکی از بهترین انواع زعفران در جهان شناخته می‌شود و به دلیل خواص و کیفیت برترش، در بازارهای جهانی مورد تقاضا قرار دارد.

منطقه کوهبنان به دلیل باروری خاک و شرایط آب و هوایی مناسب، شهرت بسیاری در تولید زعفران دارد و این محصول در اینجا به صورت سنتی و با دقت بالا برداشت می‌شود. زعفران کوهبنان به دلیل طعم و عطر مطلوب، رنگ زیبا و خواص درمانی خود، مورد توجه زیادی از خریداران و مصرف کنندگان قرار می‌گیرد.

از آنجایی که زعفران کوهبنان با کیفیت بسیار بالا و خواص منحصر به فردی معروف است، برای مصارف آشپزی، درمانی و حتی در صنایع زیبایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از زعفران کوهبنان می‌توان برای تهیه غذاهای لذیذ و طعم دار، درمان برخی از مشکلات سلامتی و حتی در آرایش و مراقبت از پوست استفاده کرد.

پیش‌بینی برداشت بیش از یک تن زعفران از مزارع کوهبنان

زعفران تولیدی کوهبنان با قائنات برابری می‌کند

در حال حاضر زعفران تولیدی کوهبنان با قائنات برابری می‌کند، لذا همه ساله در فصل برداشت شاهد حضور خریداران زعفران از شهرهای مختلف کشور در شهرستان کوهبنان هستیم.

شعبانعلی نوری از جمله کشاورزان بسیجی و موفق کوهبنانی است که در عرصه کشت زعفران و گیاهان دارویی از جمله زیره و آویشن در روستاهای زعفرانیه و آبشنگان مشغول به فعالیت است که با او به گفت‌گو پرداختیم.

وی گفت: از سال ۸۷ بصورت تخصصی و با داشتن علم‌وآگاهی و بهره گرفتن از وجود کارشناسان خبره  جهاد کشاورزی، در حوزه‌های کشاورزی و دامپروری فعالیت دارم.

کشاورز کوهبنانی افزود: خشکسالی‌های پی‌درپی، آفات، سرمازدگی و سیل خرداد ماه سال جاری خسارات فراوانی به مزارع کشت زعفران و گیاهان دارویی وارد کرده است.

این روستا در دهستان خرمدشت قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۱۵۰۰ نفر (۲۰۰خانوار) بوده‌است.

جاذبه های روستای ده علی:

امامزاده زیدبن علی «ع»

این امامزاده در دهستان ده‌علی (خرمدشت) که در ۲۸ کیلومتری شمال کوهبنان واقع است قرار دارد. امام زاده زیدبن علی با شش واسطه به امام علی‌(ع) می­رسد که عاقبت به دست جاسوسان خوارج در روستای ده­علی به شهادت رسید. بدنش در این روستا مدفون و سر مبارک او را در بم نزد حاکم آن­جا به طمع اخذ جایزه بردند و سرانجام در باغی دفن شد که امروزه زیارتگاه دوستداران اهل بیت (ع) در بم است.

حمام ده علی

حمام عمومی روستای ده علی از توابع کوهبنان کرمان نمونه ای از قدیمی ترین حمام های ایران است که با تبعیت از معماری سنتی این منطقه ساخته و اکنون چون گنجی در میان آوار فراموشی مدفون می شود.

دشت ریواس

هر ساله با آغاز فصل بهار، رویش گیاه ریواس در مسیر جاده روستای خرمدشت به سمت شهر کوهبنان آغاز می شود و منطقه وسیعی از بیابان های خرمدشت را در بر می گیرد و موجب می شود بی بدیل ترین مناظر و چشم اندازهای بکر و طبیعی در این مسیر به وجود آید.

قلعه تاریخی ده علی

قلعه ده علی مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان کوهبنان، بخش مرکزی، دهستان خرمدشت، روستای ده علی واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۱۴۹۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منزل آل طاها در دهستان خرمدشت

تعزیه خوانی عاشورا

عزاداری سنتی اهالی دهستان خرمدشت

چون این روستای کوچک با سابقه طولانی 20 قنات و چشمه دارد و از نظر قدمت آن هم استناد می شود به قبوری که مربوط به اوایل ظهور اسلام است چون اموات را رو به بیت المقدس قبله نخستین دفن گردیده اند. لهجه مردمان این روستا متأثر از استان یزد می باشد چون رفت و آمد مردم به استان یزد بیش تر از استان کرمان است.

در بیان و گفت و گو با افراد مسن ساخت اولیه این روستا را به دست سه برادر می گویند که این سه برادر سه روستا به نام: 1- هندگوئیه 2- کهن 3- دهنو که هرسه در موازی یکدیگر قرار گرفته اند می دانند.

و نیز از گدازه ها و مخروط هایی که در اطراف بعضی از تپه ها و کوه ها وجود دارد چنین به نظر می آید که در قدیم در اطراف این روستا کوه های آتشفشان نیز بوده است و نیز می گویند زلزله ای شدید یک دفعه این روستا را کلاً تخریب نموده است.

از صنایع دستی عمده و مشهود ا ین روستای کوچک گلیم بافی، چادرشب، قالی بافی، خورجین بافی، کیسه حمام و کرباس بوده است.

و در این روستا برج ها بوده است برای حفاظت و نگهبانی از روستا که در اثر حوادث طبیعی تخریب شده و بعضاً بقایای آنان موجود است که در تصاویر آمده است و این برج ها با کانال ها با یکدیگر مرتبط بودند که در مواقع ضروری بتوانند به کمک هم روستا را حفاظت نمایند و جالب آن است که وسیله ارتباطی بین این برج ها و تعدادی قوطی ها بوده که با نخ که از موی بزرگ درست می شده با حرکت آن ها یکدیگر را مطّلع می ساختند.

مراسم عزاداری نیز همانند شهرستان کوهبنان است به جز یک مراسم که در عرف عامیانه به آن سنگ زنی می گویند که متأسفانه اطلاعات زیادی از سابقه و نحوه ی برگزاری این مراسم به دست آورده نشد. از این گونه مراسم فقط در قوچان مشهد و درگز وجود دارد که توسط زائران امام هشتم به این روستا وارد شده است.

منبع:

کتاب تاریخ فرهنگ محلی کوهبنان نوشته فاطمه بیگم روح الامینی

در نمدمالی عمل بافتن انجام نمی شود بلکه با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم رفتن الیاف پشمی می شوند. دو خاصیت جعدیابی و پوسته ای شدن ِ پشم امکان تولید نمد را فراهم می کنند.پشمی که برای تولید نمد به کار می رود پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند است. از صابون و زرده تخم مرغ نیز می توان برای بهتر شدن کیفیت کار استفاده کرد. کوتاه کردن بوسیله هوش مصنوعی

مقدار پشمی که برای هرمترمربع نمد لازم است با مقدار پشم لازم برای تولید قالی برابر است اما چون زمان تولید نمد بسیار کوتاه تر است (حدود یک روز) قیمت آن پایین است. معمولا نمدمالان فعالیت خود را از اوایل فروردین ماه آغاز كرده و در اواخر مهرماه خاتمه میدهند و بهترین پشم در كار نمدمالی پشم شش ماهه اول سال است. پشم گوسفند: پشم به عنوان مهمترین ماده اولیه برای نمد مالی از خصوصیات ویژه ای برخوردار است که اگر نبود این خصو صیات ویژه در پشم شاید ساخت نمد به عمل نمی رسید.کوتاه کردن بوسیله هوش مصنوعی

ویژگی های پشم

پشم ٬ رشته هایی است که مانند مو وکرک بر روی بدن گوسفند وشتر می رو ید و خشن و زبر و مجعد است و با رشتن آن نخ و سپس پارچه یا انواع فرش بافته می گردد. الیاف پشم از ماده مخصوصی به نام کراتین(keratin) تشکیل گردیده و ویژگی اسیدی وبازی را تواما دارد و این بدان جهت است که دارای مقدار مساوی از عوامل کر بکسیل و آمین می باشد

تاریخچه نمدمالی

می گویند زمانی که پسر حضرت سلیمان که یک چوپان بود، تلاش می کرد تا با کمک پشم گوسفندان پارچه ای ببافد پس از تلاش های بسیار دست نیافتن به مقصود خود پشم را با مشت های خود از شدت عصبانیت کوبید و اشکی که از چشمان اش جاری شد روی آن ریخت. سپس دید که الیاف پشم نمناک و فشرده و در هم تنیده شده و شکل پارچه به خود گرفته است. شاید این تاریخچه افسانه باشد و یا واقعیت، اما چیزی که مسلم است، این است که نمدمالی از آنجا از ساده ترین راه های ساخت زیرانداز و لباس است، پیشینه ای پیچیده تر از این اتفاق نخواهد داشت.

مطمئنا اولین نمد مالی ها به صورت اتفاقی صورت گرفته اند. زیرا بسیاری بر این باور اند که نمد مالی بیشتر در مناطقی که مرطوب که مردمان اش به دامپروی مشغول بوده اند انجام می گرفته است. زیرا پشم(Wool) این خاصیت را دارد که از انسان در مقابل سرما و رطوبت زیاد به خوبی محافظت کند. در حال حاضر نیز مناطق شمالی کشور در حاشیه دریای خزر را از مراکز اصلی تولید این دست ساز می دانند.

کهن ترین شیوه وروش فراهم سازی زیرانداز که تاکنون شناخته شده نمدمالی است . این مقاله یه چگونگی بافت و تهیه نمد و تاریخ پیدایش آن می پردازد. نَمَد نوعی بافته سنتی زیراندازی است که با پشم تولید می شود. در فرانسه به آن فوتر(Footer) می گویند. نمد درلغت پارچه ای کلفت است که ازپشم یاکرک مالیده سازند وازآن فرش وکلاه و جامه کنند.

نمد(Wont) ساده ترین نوع کف پوش است و ساخت آن احتیاج به دستگاه خاصی دارند. در نمد مالی در واقع از خاصیت طبیعی پشم که عبارت از در هم پیچیدن الیاف آن در اثر رطوبت و فشار است استفاده می شود. احتمال دارد که اولین بار بافندگانی که الیاف پشمی خود را شسته و برای گرفتن رطوبت آن با چوبدستی ضربه هایی به پشم می زده اند، موفق به کشف این خصوصیت پشم و در نتیجه موفق به بوجود آوردن صنعت نمدمالی شده باشند.

نمدهای ایران، در هر منطقه از این سرزمین، رازی سر به مهر دارند كه با شكل های تجریدی(Abstraction) و نمادین(Symbolic) و رنگ های برگرفته از طبیعت، بخشی از فرهنگ هنرهای عامیانه ما را تشكیل می دهند.

نمد در آسیا به ویژه در ایران از زمان های قدیم به عنوان لباس، كلاه و خیمه و زیرانداز به كار می رفته و در شرایطی سخت تولید می شده است. تهیه و ساخت نمد در ایران همچنان به صورت سنتی صورت می گیرد و هنرمند ایرانی با نقش و نگار و دستان توانمند و هنرمندانه خود بدان روح تازه ای می بخشد.

نمدمالی صنعتی است كه با تمام اعضای بدن در ارتباط است و نمدمال با عشق تمام به كار، همراه با حركات موزون و دلنشین دست و پا و خواندن شعرهای لطیف و موزون خستگی مفرط ناشی از كار مداوم را همراه با عرق كردن فراوان از تن خسته خود بیرون می كند و به انتظار فرش كردن دستمایه تلاش خود می نشیند. دستمایه ای كه نقش های رنگارنگ طبیعی جلوه ای از طبیعت زیبا را با نقوش ساده و صمیمی به بینندگان نشان می دهد تا منظر زیبای صنعت دست بشر را كه خداوند سبحان دراختیار اشرف مخلوقات قرارداده است، نظاره گر باشد.

وقتی پشم چیده و از نظر رنگ بندی و كیفیت جداسازی شد، صنعتگران نمدمالی، كه بیشتر هم به صورت سنتی در مجاورت عشایر قرار دارند، پشم مورد نیاز را خریداری کرده و به محل كار خود انتقال می دهند.

سپس در مرحله نخست، پشم را حلاجی کرده و براساس نوع نمدی كه قصد مالش دهند آن را دارند، پهن کرده و به وسیله ابزار ساده ای به نام پنجی الیاف پشم حلاجی شده را تا ارتفاع 60 سانتی متر بر روی قالب به صورت یكنواخت می ریزند به اصطلاح محلی پشم را بر روی قالب به صورت پف یا پفكی در آورده كه بعد از این عمل با همان وسیله پنجی یا پنجك، بر روی پشم پف شده فشار می دهند تا كمی از حجم آن كاسته شود.

در مرحله دوم، بر روی پشم های ریخته شده در قالب،به صورت یكنواخت آب داغ می ریزند، كه این عمل پشم را سنگین كرده و در همان مرحله الیاف پشم به یكدیگر زنجیر می شوند.

در مرحله سوم، قالب را به صورت لوله می پیچند و دور آن را با طناب می بندند و حدود 20 دقیقه تحت فشار چند كارگر با ضربات دست پا به آن ضربه می زنند تا الیاف پشم به صورت فشرده و نسج گونه گردد، كه به این مرحله خامه می گویند.

در مرحله چهارم، قالب را باز كرده و لبه های نمد را روی خود برگردان می كنند و مقدار كمی پشم حلاجی شده در آن اضافه می كنند و بر روی سطح كار مخلوطی از آب و صابون پخته شده می ریزند و دوباره قالب را بسته و مالش می دهند. در مرحله پنجم، قالب را باز كرده و نقش و طرح بر روی نمد می گذارند که این مرحله، به دو صورت انجام می شود. در مرحله ابتدایی، قبل از ریختن پشم بر روی قالب، نقش ترسیم و طراحی شده و بعد روی پشم ریخته شده به هم می چسبند.

در مرحله پنجم، در نمد قالب كرده نقش از قبل ساخته و تهیه کرده، بر روی آن گذاشته و به وسیله محلول آب گرم و صابون، با فشار و مالش، طرح و نقش بر روی نمد می چسبد و سپس نمد را لوله كرده و مالش می دهند.

در مرحله ششم، نمد را به صورت لوله درآورده و حدود دو ساعت، مالش و ورز می دهند و در حین انجام مالش، نسبت به صاف و قرینه كردن طرح و نقش اقدام می کنند.

در مرحله هفتم، پس از انجام كار مالش، ابتدا نسبت به صاف کردن ابعاد نمد، رفع كجی ها، برطرف نمودن اختلاف سطح احتمالی، پرز سوزی و اصلاح نمد اقدام می کنند.

در مرحله هشتم، نمد آماده شده را با آب ولرم شستشو داده و سپس در آفتاب مستقیم خشك و به مشتریان عرضه می کنند. متأسفانه به علت زحمات طاقت فرسا و همچنین داشتن فیزیك بدنی خشن و سخت برای انجام نمدمالی از یك سو و نداشتن درآمد كافی از سوی دیگر، امكان حضور جوانان در این رشته کم رنگ شده است.

نمدمالی در کوهبنان

در سنه ی 1220 شخصی به نام استاد ابوالحسن اصفهانی از گلپایگان به منظور نمدمالی و تهیه ی کلاه ، فرش و لباس نمدی  و امرار معاش به کوهبنان امده است و بعد از وفات وی حرفه ی او به فرزندش استاد رضا منتقل گردیده  از انجا که لازم بود این شغل در کوهبنان جایگاه خود را حفظ نماید فردی به نام علی باقر زاده و دامادش استاد میرزا این کار را پیشه ی خود ساختند.

برای تهیه ی فرش و کلاه نمدی آن را از  پشم شتر درست می کردند و کسانی که این شغل را پیشه ی خود کرده بودند انقدر پشم شتر را می مالیدند تا به صورت فرش یا کلاه و حتی لباس در می اوردند و برای گرم کردن خود به عنوان پوشاک و فرش از آن استفاده می کردند.

اثر گروه موسیقی محلی کرمانی «اَفتو» به سرپرستی محمدرضا سیدی

اما به گفته اکثر بومیان این منطقه ، چون بلندترین نقطه مرزی ایالت کرمان به حساب می آمده ، در گذشته افرادی از طرف حکومت وقت مامور می شدند تا در بالای کوه مستقر گردیده و اطلاعات لازم جهت امنیت منطقه را به مرکز برسانند و لذا آنان را کوه بانان می گفتند که به مرور نام این محل را کوه بنان گذاشتند.

محمد ابن احمد شمس الدین مقدسی در کتاب احسن التقاسیم از کوهبنان به نام کوه بیان یاد می کند و می نویسد: از کوه گرفته تا بیابان شصت فرسنگ، با گنبدها و آب انبارهای بسیار …

کوهبنان، کوبینان، کوبنات، کوبنای، کهبنان، بیان، کوهستان، کهستان، کوبیان و کوکیان اسامی است که در گذشته به کوهبنان اطلاق می شده است.

چگونگی پیدایش و قدمت تاریخی

کوهبنان عمری طویل به قدمت تاریخ کرمان دارد ، به گونه ای که باستان شناسی ، به نام ارهوکریده در شرق کوهبنان نزدیکی های تخت امیر، مجموعه ای از ابزار و آلات اواخر دوران میان سنگی و دوران نوسنگی که در میان آنها تکه های سنگ سه پهلوی ساییده شده که شیشه را خط می انداختند، را کشف کرده که این تکه های سنگ وسیله صید برای بشر دوران میان سنگی محسوب می شده است.

هم چنین در اطراف این شهر باقیمانده هایی از قلعه قدیمی و کتیبه ای که در سنگ حجاری شده بود، دیده شده است و علاوه بر آنها تختی که عوام آن را تخت لطیف شاه می نامند، وجود دارد و چشمه گبری نیز یادآور مهاجرت زرتشتیانی است که بعد از حمله اعراب به ایران به این محل پناه آورده اند.

با مطالعه ی تاریخ کرمان در دوران هخامنشی در می یابیم که کوهبنان به تبع آبادی و عمرانی که کرمان حاکم بوده، شهری آبادان و گذشته ای با افتخار داشته که بعدها مأمن عرفا، صاحبدلان و اولیاء حق و مجمع ارباب ذوق و معرفت بوده است و به گواه اسناد و مدارک تاریخی بر اثر موقعیت خاص جعرافیایی، از نواحی عارف پرور به شمار می رفته است.

کوهبنان از آنجا که نقطه مرزی بین کرمان و یزد بوده، گاهی زیر نفوذ یزدی ها بوده و در دورانی نیز تحت تسلط حکمای کرمان و روزگاری نیز حکومت مستقل داشته و در برهه هایی از زمان هم میزبان سیاحان، محققین و جهانگردان داخلی و خارجی بوده است. با این تفاسیر به شهادت و گواهی مدارک تاریخی موجود، کوهبنان را می توان تا قرن پنجم هجری همانند سایر بلاد و مناطق گواشیر، دیاری خرم و عمران به حساب آورد و تا قرن چهارم به عنوان شهری کوچک که دارای مسجد و دو دروازه و حمام و کاروانسرا و… بوده، دانست.

در این قرن اولین مطالعات مکتوب درباره کوهبنان به قلم محمدبن احمد مقدسی در کتاب  «احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم » آورده شده است. مقدسی کوهبنان قرن چهارم هجری را چنین به تصویر می کشد:«کوهبنان: کوچک است و دو دروازه و یک ربض دارد . گرمابه ها و خانه ها دارد . جامع نزدیک دروازه است . باغ ها شهر را فراگرفته اند، کوه نزدیک آن است ، بازار کوچک و …» بازار قرن چهارم کوهبنان به گفته محقق ، بیت المقدس کوچک بوده ، به گونه ای که آخرین منزلگاه زائرین مشهد و مسافرین نقاط دیگر قبل از ورود به کویر بی آب و آبادی به شمار می آمده و مسافرین ره توشه خود را در این شهر تدارک می دیدند.

وجود توتیا در کوهبنان بر اهمیت و ارزش بازار آن افزوده زیرا سرمه سوغات مسافرین این شهر محسوب می شده و از نظر درمانی نیز کارآیی داشته است. کوهبنان تا زمان سلسله سلاجقه وضعیتی نسبتاٌ آرام و بدو ن دغدغه داشته اند تا اینکه اوضاع آشفته و نابه سامان کرمان دامنگیر کوهبنان می شود و آن را تحت الشعاع خود قرار می دهد و به نحوی که قتل دانشمندان ، فضلا و وزرا که در این ایام سنت شده بود و خصوصاً قحطی در سال (577 هـ 1181 م) طاقت هر کرمانی را طاق نموده و موجب مهاجرت و جلای وطن کرمانیان خصوصاً عالمان و عارفان می گردد.

در قرن هفتم کوهبنان یک منطقه نظامی و سوق الجیشی برای کرمان بوده است زیرا همانگونه که در وجه تسمیه این شهر آمده از طرف حکومت وقت (قراختاییان) عده ای بعنوان نگهبان که ضامن امنیت کرمان بوده اند در این ناحیه گشت زنی می کردند و تامین امنیت می نمودند و از آن جاییکه این دیار مشرف بر منطقه بوده، محلی مناسب برای دیده بانی محسوب می شده است.

احمدعلی خان وزیری در تاریخ کرمان در مورد کوهبنان می نویسد:

«محصول این بلوک بیشتر گندم و جو و پنبه و روناس است خربزه و هندوانه و پیاز و سیر و چغندر به قدر مصرف مردمش دارد. بعضی از سکنه این بلوک گوسفند دارند. کشک خلال که به بعضی از ولایات ایران می برند از این بلوک است. خود آبادانی کوبنان بد نیست. قلعه بزرگی توسط مرحوم رضاقلی خان کوبنانی – که از بنی اعمام زادگان مرحوم شاهرخ خان افشار بود_ در آنجا ساخته و عمارات عالیه بنا نموده، یومنا هذا آن بناها منهدم گردیده ولی حمام و مسجد معموری دارد.

سمکویه و آسفیج دو قریه از قراء آنجاست بر کنار صحرای لوط واقع است. عدد نقوس این بلوک 6750 نفر مردمش فلاح و گوسفند دارند تفنگچی خوب هم در اینجا بسیار است. چون غالب اوقات با بلوچیه سیستان که از راه لوط به جهت قطع طرق و غارت اموال زوار مشهد و قوافل خراسان می آمدند قتال و جدال کرده اند از رسوم جنگ اطلاع دارند.

معارف این بلوک رضاقلی خان نامی از بنی اعمام زادگان مرحوم شاهرخ خان افشار – که مدتی بر همه کرمان استیلا داشت و حسب الامر سیدابوالحسن به جهت نظم بعضی از بلوکات کرمان و تسخیر بلوچستان با یک هزار نفر سواره و پیاده متجاوز مأمور گردید – پس از ورود به بلوک کوشک، علی مردان خان نام از طایفه میرشکار کوشکی که در آن وقت رئیس آن بلوک بود استقبال سردار کرده ، او را با چند نفر از مخصوصان به قلعه آنجا برد و به زخم گلوله اش بکشت.

رضاقلی خان را چند پسر بود: ارشد از همه رشیدخان که غالب عمرش را به تعدیل الواح و نوشتن و نیز نجات و طلسمات گذرانید، دراواخر عمر، حسب الامر مرحوم ابراهیم خان ظهیرالدوله ، کوتوال قلعه بمپور شد و در آنجا بمرد. این زمان اولاد و اولاد زادگان رضاقلی خان بسیارند، رجال آنها از یک صدنفر متجاوز ، بیشتر آنها بی سامان و پریشان اند و غالب در کوبنان منزل دارند و بعضی در قراء بلوک زرند متوطن اند.

آقااسداالله نسبت به سایر نبایر رضاقلی خان روزگارش بهتر می گذرد و بعضی اوقات از جانب ایالت کرمان متوجهات کوبنان به او محول است. «اولین سیاح خارجی که ازکوهبنان دیدن کرد مارکوپولو است که سفرنامه مشهوری بنام او نام گذاری شده و اکثر سیاحان به خاطر اینکه در این سفرنامه بیش از اندازه از کوهبنان تعریف و توصیف شده به این دیار آمده اند.

وزیری:  انار و کوبنان و زرند و گواشیر و راور و خبیص و بردسیر و راین و ساردویه و بم و نرماشیر ز اقلیم چهارم، در همه جای این کوه که بر طول کرمان می گذرد آبادانی و باغات و زراعات و محل مرتع ایلات و حشم است. آنچه از این کوه در محال شهربابک واقع است کوه راویز و میمند گویند و آنچه در خطه سیرجان است پاریز و سوخته چال نامند و آنچه در اقطاع باشد کوه شاه و سنگ عشق خوانند و هر چه در محال ساردویه است بهر آسمان و رمان و بارچی و لری نام دارد و آنچه در شرقی جیرفت است جبال بارز معروف است ،آنجا که بخاک بلوچستان می رسد کوه نمداد گویند.

هر قطعه این کوه بهر سمت که هست اسمی علیحده دارد خوفاً لاطناب عرض نشد. انصافاً جبلی مبارک و بسیار خیر است، بیشتر آبادانی بلوکات طرفین این کوه از آن است و تقریباً یکصد رودخانه معروف از چشمه سارهای این کوه جاری می شود و از هر رودی چندین بند بسته و دهات معتبر دارد ، هر یک به جای خود انشاءاالله مسطورخواهد شد. کوهبنان در سی و پنج فرسخی کرمان واقع شده از قصبات قدیم کرمان است و مقدسی نام این ناحیه را کوه بیان نوشته است.{1}

عِقدالعلی ص 73 می نویسد: از نواحی بردسیر کوبنانست که از آنجا توتیا خیزد و به همه جهان از آن جا نقل کنند. عقیده برخی بر این است که نام آن مرکب از دو کلمه کوه و بنان (که پسته کوهی و بنه باشد) مرکب شده است.

در زمان قاجار، زین العابدینی شیروانی، کوهبنان را بسیار ستوده است. {2}

در تذکره مناقب شاه ولی اثر عبدالرزاق کرمانی (911 هجری) آمده است: کوبنان مدفن قطب الاولیا و الوطلین شیخ برهان الدین محمد کوبنانی (صاحب کتاب سواطع البرهان فی مطالع العرفان و الوایح البرهان الی اللوامح التیان) و مولد و موطن محدث و متکلم بزرگ ، شمس الائمه کوبنانی شارح صحیح بخاری و مواقف و شرح مختصر قاضی است و …

شاه نعمت االله ولی مدت چندین سال در این شهر اقامت داشته و تنها فرزندش خلیل االله را به مناسبت ولادت در جوار بارگاه شیخ برهان الدین در سال 775 هجری، برهان الدین لقب داده است. وی همچنین از شرف کوهبنانی ، ابوحامد معروف به افضل کرمانی (به دلیل اقامت طولانی در این شهر) ، شیخ تقی الدین فوزی، شیخ محمد حاجی و … به عنوان مشاهیر و عرفای بنام به این شهر انتساب دارند در محلی که شیخ برهان الدین مدفون است سابقاً آثار قبور بسیاری از عرفا و بزرگان مشهود بوده که متاسفانه اکثر آن قبور توسط دنیا پرستان و جاهلان به طمع سنگهای مرمر و یافتن گنج، در گذشته ویران وتخریب گردیده است.

مقدسی از محققان قرن چهارم در «احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم» از کوهبنان به عنوان شهری کوچک که دارای 2 دروازه، حمام ها و کاروانسراها و … است یاد کرده است وقتی از سرزمین کرمان سخن می گوید، شهرهایی از جمله زرند و کوهبنان را جزو کوره بردسیر (شهر کنونی کرمان) آورده است.{3}

مقدسی محقق ایرانی می گوید کوهبنان دویست سال قبل از مارکوپولو هم شهری بوده و فعلاً شهری کوچک است که در آن چشمه های آب گرم و مهمانسرا وجود دارد.

وزیری در جغرافیای کرمان می نویسد: «شمالی ترین دهستان زرند، کوهبنان است که در مرز کرمان و خراسان و یزد قرار دارد. در سمت شرقی آن، قریه گوجهر قرار دارد که در زمان صفویه به خاطر معادن سرب و فازهر شهرت داشته است. هوای این دهستان به سبب اتصال به صحرا، مایل به گرمی و درکمال اختلاف است. مگر قریه کوبنان که به خاطر اتصال به کوهستان زرند، خوش آب و هواست».{4}

یاقوت حموی محقق دیگر ایرانی می نویسد کوهبنان برجی است برای کرمان که سال ها این حالت را داشته و بهاباد از توابع آن است که از این دو محل (کوهبنان – بهاءباد) توتیا تهیه می شده و به تمام دنیا عرضه می گردیده است.

یاقوت حموی در کتاب خود “معجم البلدان” از بهاباد و توتیای معروف آن یاد کرده و از صادرشدن آن به دیگر ممالک خبر داده است : « بهاباذُ. بالفتح. من قری کرمان. فیها و فی قریة اُخری یقال لها کوبیان یعملُ التوتیا و یحمل اِلی سائر البلدان»

«بهاباد از قریه های کرمان است که در آن و قریه ی دیگر که به کوبیان می گویند (کوهبنان) توتیا به عمل می آید و به دیگر ممالک صادر می شود».

 آلفونس گابریل محقق و پزشک اتریشی که سه بار به ایران سفر کرده، خود مسیر جهانگرد ونیزی (مارکوپولو) را در کویر لوت و ازجمله بهاباد پیموده و در کتاب “تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران” راه جهانگرد ونیزی را از کوهبنان به بهاباد و از آنجا به طبس رسانده و گوید چون خود در بیابان یزد سفر کردم، صدق گفتة مارکوپولو بر من ثابت شد.

آلفونس گابریل در مقاله دیگری به تفصیل موضوع را مورد بررسی قرار داده و راه ونیزی را از کرمان به کوهبنان، از آنجا به بهاباد و از بهاباد به طبس و از آنجابه بشروئیه و تون رسانده است.{5}

شهر کوهبنان به تولید و صدور سنگ سرمه موسوم به توتیا (اکسید روی) مشهور بوده و مارکوپولو و ابوالقاسم کاشانی، اطلاعات نسبتاً مفصلی از چگونگی تهیه آن داده اند. سرب نیز از کانی هایی است که در این منطقه وجود داشته و مارکوپولو از آن خبر داده است.{6}

علاوه بر موارد فوق کوهبنان از روزگاران کهن مأمن صاحبدلان و اولیاء حق و مجمع ارباب معرفت بوده و به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و دارا بودن آسمانی زیبا و پرستاره در هنگام شب ، از نواحی عارف پرور کرمان محسوب می شده است.

ارهوکیده استاد باستان شناس می نویسد: در مشرق کوهبنان نزدیک های تخت امیر مجموعه ای از ابزار و آلات اواخر دوران میان سنگی و دوران نوسنگی بدست آمده که وسیله صید برای بشر آن دوران بوده است

استوارت می نویسد خیلی برایم جالب است که درباره کوهبنان بشنوم و یا این محل را ببینم زیرا مارکوپولو از آن به منزله یکی از آبادی های بزرگ سرراهش یاد می کند.

پانتز راه مارکوپولو را از طرف غرب کوهپایه به کوهبنان نوشته که اکثر محققین آنرا رد کرده اند.

پوتینگر سیاح انگلیسی درباره آب شور این نواحی و جلگه های پوشیده از نمک آن چنین می نویسد «ما از یک رودخانه آب شور گذشتیم عمق رودخانه بقدری بود که تا زانوی اسب می رسید طرفین رودخانه را تا مسافت چندین صدمتر یک قشر ضخیم نمک مانند قشری برف منجمد پوشانده بود» «تمام کوه های قهستان سرشار از مواد معدنی است در چند نقطه، جویها و استخرهای شور دیده می شود که روی آن را کفی شبیه به نفت و یا قیرمایع قرار گرفته است و این مواد از جنس همان چیزهایی است که نزدیک بحر خزر یافت می شود. از خواص نمک های این نواحی معلوم می شود که باید دارای سولفات دومنیزی باشند و رنگ سبزی هم که منصف مشاهده نمود ممکن است محلولی از سولفات آهن باشد.» {7}

توماچک از راهی که مارکوپولو نوشته بود به کوهبنان آمده است.

سون هدین سیاح بزرگ سوئدی که در سال 1906م از ایران دیدن کرده راه مارکوپولو را از جزیره هرمز به کرمان – کوهبنان – طبس سبزوار و مشهد می داند.

سر پرسی سایکس در کتاب ده هزارمایل در ایران می نویسد: تقریباً قطعی است که مارکوپولو آخرین تجربیات ناگوارش را از طبس 150مایلی کوهبنان داشته است.

سر آلبرت هوتم شیندلر ایران شناسی بود که راه مارکوپولو را از کرمان به کوهبنان تأیید کرد.

فرانشی در سال 1941 مقاله ای درباره کوهبنان نوشت و چنین بیان داشت که کوهبنان فعلی آن کوهبنان زمان مارکوپولو نیست و نمی تواند آن شهری باشد که مارکوپولو با آن همه اهمیت از آن یاد کرده است.

گلداسمیت راه مارکوپولو را ازکرمان به کوهبنان، راه زرند می داند که از کوهبنان به طرف طبس ادامه می یابد.

مارکوپولو سیاح ونیزی در سفرنامه مشهور خود علاوه بر صنعت توتیا از آهن و فولاد بسیار این منطقه یاد کرده و به صنایع دستی از جمله آینه های بزرگی که در بازار شهر به فروش می رفته اشاره نموده است. مارکوپولو این ناحیه را دیده و در یادداشتهای خود بنام کوبینام Cobinam از آن یاد می کند. «کوبینام» شهر بزرگی است که ساکنان آن مسلمان هستند. آهن و آنتیموان و آندانیکوم در آنجا زیاد هست. مردم آینه های بزرگی از فولاد صیقلی شده می سازند معادن آنتیموان و روی نیز در این نواحی یافت می شود از این مواد توتیا بدست می آورند. توتیا دوای خوبی برای چشم است و آن را به این طریق تهیه می کنند: تکه های سنگ معدنی و خاک های مخصوصی که در این ناحیه استخراج می شود را داخل کوره های داغی می گذارند و بالای کوره یک شبکه آهنی که میله های آن خیلی به هم نزدیک است قرار داده پس از چندی بخار متصاعد از سنگ معدنی به این میله ها چسبیده و چون سرد می شود سخت می گردد این همان ماده توتیا است و بقایای سنگ معدنی که بخار نمی شود همچنان در ته کوره باقی می ماند.

مارکوپولو جهانگرد مشهور ونیزی در جریان سفر تاریخی خود از ونیز تا چین، از بهاباد گذشته و به طبس رفته است. مسیر مارکوپولو که به “راه مارکوپولو” شهرت دارد از تمام مشرق ایران می گذرد. او از هرمز بطور مستقیم از طریق کرمان به کوهبنان رفته و از آنجا به بهاباد و طبس، سپس به منطقه بین سبزوار و شاهرود در شمال می رود. {8}

پس از بیرون آمدن از کوبیام باید هشت روز در بیابان بی آب و علف خشکی طی طریق نمود هیچگونه گیاه در این بیابان نیست و اگر آبی پیدا شود تلخ است بنابراین مسافران مجبورند آب لازم را با خود حمل کنند اغنام و احشام ناگزیر هر آبی را که پیدا شود می آشامند ولی برای اینکه مزه آن تا اندازه ای قابل تحمل باشد صاحبانش کمی آرد با آن مخلوط می کنند.

پس از هشت روز به ایالات تیموکن یا تیموچن که در مرزهای شمالی ایران واقع است و دارای شهرها و قلاع مستحکم است می رسیم در اطراف این محل دشت وسیعی که درخت مخصوصی به عمل می آورد موسوم به درخت آفتاب که عیسویان آن را درخت خشک وبی ثمر (Arbor secco) می نامند درختی است بلند و قطور برگهایش در قسمت بالا سبز و در قسمت زیر سفید، میوه آن کبسول و یا گلوله ای است شبیه به میوه شاه بلوط ولی در این کبسولها میوه ای وجود ندارد چون آن خیلی محکم و رنگش متمایل به زردی است هیچ نوع درخت دیگر تا صد میل در اطراف دیده نمی شود.

ساکنان محل می گویند که در این ناحیه جنگ سختی میان اسکندرشاه مقدونیه و داریوش درگرفت. درخت Arbor secco چنانچه نویسندگان دوره های بصر نوشته اند باید از نوع درخت چنار باشد صفت Seccoممکن است از این جا آمده باشد که وقتی میوه را به طمع گوشت و یا مغز آن باز می کنند چیزی جز چند دانه خشک و بی مزه در آن نمی یابند.{9}

شهر کوبیام Kobiam همان شهری است که : رانویل Ranuille آنرا کبیس Kabis ، ادریسی Edrisi آن را جابیس chebis ، ابن حقول Ebnhaukel آنرا خبیس  Khebis ، و پوتینگر Pottiger آنرا خوبیس Khubis نامیده اند ابن حوقل می گویند (خبیص) شهری است که در کنار بیابان با مجاری آب و درختان خرما بعد از آن و پس از طی یک منزل تا چشم تان کار می کند به جز زمین خشک بایر و ویرانی دیگر نمی بینید.

پوتینگر می گوید: وقتی بود که این قسمت آباد بوده و از طرف سیستان مامورینی بنام بیگلر بیگی به آن جا فرستاده می شد اما حالا ویران است و ساکنان آن از راه راهزنی و چپاول کاروان ها امرار معاش می کنند.

یول می گوید ما می توانیم مطمئن باشیم، کوهبنان حالا آنطور نیست که بتوان از آن بنام شهری بزرگ یاد کرد.

منابع:

کتاب تاریخ فرهنگ محلی کوهبنان نوشته فاطمه بیگم روح الامینی

1- احسن التقاسيم مقدسي ص 462

2- بستان السياحه ص 471

3- احس التقاسيم (مقدسي) ص 717

4- جغرافياي وزيري ص 184

5- شـهداد و جغرافياي تاريخي دشت لوت، احمد مستوفي، تهران، مؤسسه جغرافيا، دانشگاه تهران، ،1351 ص 178 (به نقل از كتاب سيدعلي رضوي بهابادی)

6- ماركوپولو سفرنامه ص 51

7- – سفرنامه ماركوپولو ترجمه حبيب ا… صحيحي با مقدمه جان ماسفيلد چاپ سربي تهران سال چاپ 1350

8- كويرهاي ايران، سون هدين، ترجمه پرويز رجبي، تهران، انتشارات توكا، 1355

9- ماركوپولو سفرنامه ص 48